¹علی سالارپوری ؛ ²احسان کامرانی؛ ³سیامک بهزادی؛ ⁴سیده لیلی محبی نوذر؛ ⁵محمد درویشی

¹موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور

²دانشگاه هرمزگان

³پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان

⁴مدیر اجرایی

⁵کارشناس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان

آب‌های استان هرمزگان زیستگاه و صیدگاه اصلی ماهیان سطح زی ریز(ساردین و موتوماهیان) در خلیج فارس و دریای عمان محسوب می‌شوند. در سال‌های اخیر، مدل‌های پیش بینی پراکنش آبزیان، کاربرد قابل‌توجهی در اکولوژی شیلاتی پیدا کرده‌اند (Valvanis et al., 2008; Bellido et al., 2008). مطالعات مختلف نشان دادند که گونه‌های دریایی دامنه پراکنش وسیعی دارند و با تغییر در الگوی پراکنش و زیستگاه خود، نسبت به تغییرات محیطی پاسخ می‌دهند‌(Perry et al., 2005; Laurel et al., 2007; Morrell and James, 2008). تشخیص زیستگاه‌های مطلوب ماهی مانند مناطق یا توده آب و بستر دریا که مناسب‌ترین زیستگاه‌ها را برای جمعیت‌های ماهی جهت تخم‌ریزی، تغذیه و بلوغ در چرخه زندگی بوجود می‌آورند، از عوامل مهم جهت حفاظت از تنوع زیستی و مدیریت صید پایدار می‌باشد. با محدود کردن فشارهای انسانی بر این زیستگاه‌ها، می‌توان پایداری جمعیت‌های ماهی و صید وابسته به آن را تضمین‌کرد‌(NOAA, 2014;Valavanis et al., 2008). تشخیص مطلوبیت زیستگاه ماهی ساردین سند و موتو معمولی بر اساس دو گروه داده: 1- داده‌های صید‌(حضور/عدم حضور ماهی) و 2- داده‌های محیط زیست آبزی طرح ریزی گردید(Valvanis et al., 2008; Rosenberg et al., 2000). پارامترهای محیطی مانند دمای سطحی آب‌(SST)، کلروفیل‌(Chlo-a)، تابش فعال فتوسنتز(PAR)، از طریق تصاویر ماهواره‌ای، و جهت باد، سرعت باد، شوری سطح آب(SSS)، فاصله از ساحل، عمق بستر از طریق اطلاعات میدانی دریافت و ثبت شدند‌(Valvanis et al., 2008; Rosenberg et al., 2000). از تحلیل آماری چند متغیره برای آشکارسازی روابط بین متغیرهای گونه و محیط استفاده شد. از آزمون مونت‌کارلو، برای تعیین اهمیت آماری اثرات هریک از گروه متغیرهای اکتشافی استفاده شد‌(Zuur et al., 2007; Bellido et al., 2008; Valavanis et al., 2008 ; Borcard et al., 2011). نتایج تحلیل‌های چند متغیره به عنوان یک تحلیل توضیحی قبل از مدل‌سازی جمعی تعمیم یافته (GAM) استفاده شد(Bellido et al., 2008; Valavanis et al., 2008; Clark, 2013). پیش‌بینی احتمال مطلوبیت زیستگاه برای ماهی ساردین و موتو در منطقه مورد بررسی بصورت نقشه‌های مطلوبیت زیستگاه ماهی ارائه گردیدند( Valavanis et al., 2004; Valavanis et al., 2008; Knudby et al., 2010).
فاصله از ساحل، عمق، کلروفیل و دمای سطحی آب به عنوان متغیرهای تاثیر گذار برای حضور/ عدم حضور این گونه ها در زیستگاه تشخیص داده شدند، از مدل خطی تعمیم یافته(GAM) برای استخراج نقشه‌‌های زیستگاه‌های مطلوب بر اساس احتمال حضور هر گونه استفاده شد. نتایج نشان داد که مناطق سلخ، بستانه تا دیوان، سورگلم تا بونجی برای ساردین سند و مناطق سورگلم تا بونجی، مسن، گرزه، بوستانو تا زیارت دارای بیشترین احتمال حضور موتو معمولی بودند و به عنوان زیستگاه‌های مطلوب معرفی می‌گردند. بررسی امکان صید در زیستگاه‌های با احتمال مطلوبیت بالا و بهره برداری نشده مانند زیارت تا بوستانو در پارسیان، سورگلم تا میدانی در بندرجاسک پیشنهاد می‌گردد. نتایج این تحقیق، احتمال وجود پتانسیل مناسب از ذخایر ساردین سند و موتو معمولی در آب های استان هرمزگان را تایید می‌کند.

مطلوبیت زیستگاه؛ ساردین؛ موتو؛ مدل خطی تعمیم یافته؛ خلیج فارس؛ دریای عمان