عبدالمجید لباب پور

دانشگاه صنعتی شهدای هویزه

توزیع یکنواخت و سرعت گسترش زیست توده برسطح خاک درعملکرد خاک در مقابل انتشار ریزگردها از کانون‌های بحرانی و فوق‌بحرانی نقش عمده‌ای ایفا می‌کند. رشد سیانوباکتری‌ها برروی بسترهای جامد و در فیلم‌های زیستی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفته است اما رشد در محیط طبیعی و برسطح خاک از نظر یکسانی توزیع و سرعت گسترش برسطح تاکنون گزارش نشده است. این اطلاعات می‌تواند در طراحی فرایند تثبیت زیستی خاک اساسی باشد. با توجه به عوامل گوناگون مربوط به اقلیم محلی، نوع خاک و نوع سیانوباکتری که بررشد زیست توده برسطح خاک موثر هستند، تعیین میزان و روند رشد به ویژه در مناطق بیابانی دشوار است. این پژوهش رشد سیانوباکتری میکروکولئوس برسطح خاک کویر را بررسی کرده است. سیانوباکتری فوتوسنتزکننده رشته‌ای میکروکولئوس که از خاک سطحی منطقه عسلویه جداسازی شد برای آزمایش‌ها بکار بکاررفت. میکروکولئوس در محیط کشت BBM تغییریافته رشد داده شد و سوسپانسیون جلبکی در حال رشد برسطح خاک به صورت یکنواخت با آبپاش دستی تلقیح شد. در آزمایش کنترل، ژل آکار بکاررفت. ژل آکار در ۳ سطح و ۳ نوع خاک در آزمایش‌ها استفاده شد. میزان رشد با اندازه گیری میزان کلروفیل در خاک تعیین شد. نتایج نشان داد که میزان رشد برروی ژل آگاربه مقدار قابل ملاحظه‌ای بیش‌تر از رشد برسطح خاک بود اما میزان رشد برسطح ژل آگار متناسب با غلظت آگار در محیط کشت تفاوت داشت. سلول‌ها در محیط کشت حاوی مقدار کمتر ژل آگار، توزیع بیش‌تری یافتند. رشد برسطح خاک عمدتا برروی سطح گسترش یافت و کمتر در خاک نفوذ کرد. افزایش رشد با افزایش قطر لایه سیانوباکتری همراه بود و حدود ۳ میلی متر در دوره کشت رسید. رشد در سطح خاک و عدم نفوذ آن در لایه‌های زیرین بربقای زیست‌لایه تشکیل شده توسط عوامل فرسایشی تاثیر منفی دارد. از سوی دیگر اتصال زیست‌لایه حاصل به دانه‌های سطح خاک عامل مهمی در اعمال عملکرد زیست‌لایه در مقاوم سازی خاک ایفا خواهد کرد. پیشنهاد می شود پژوهش بیش‌تری برای افزایش نفوذ رشته‌های سیانوباکتری درون ذرات خاک صورت گیرد یکی از گزینه ها در تحقق این هدف می‌تواند تلقیح همزمان سیانوباکتری‌های رشته‌ای و تک سلولی باشد. با این عمل امکان دست‌یابی به اهداف تثبیت خاک جهت مقاوم سازی خاک سطحی و مقابله با ریزگردها افزایش خواهد یافت.

سیانوباکتری میکروکولئوس؛ لایه زیستی؛ بستر جامد؛ تثبیت طبیعی خاک؛ مقابله با ریزگردها