¹حسن فضلی؛ ²نیما پورنگ؛ ³سید محمد وحید فارابی

¹معاون تحقیقاتی/پژوهشکده اکولوژی دریای خزر

²رییس بخش اکولوژی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور

³رئیس بخش آبزی پروری پژوهشکده اکولوژی دریای خزر

تغییر اقلیم‏ (Climate change) یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت آب و هوایی، که در طولانی مدت در یک منطقه خاص یا کل اقلیم جهانی، رخ بدهد. محیط های آبی منابع مهمی از گازهای گلخانه ای از قبیل متان و دی اکسیدکربن می باشند (Bastviken et al., 2011). نتایج تحقیقی در 40 دریاچه آلسکا مشخص گردید که با افزایش درجه حرارت زمین ناشی از تغییر اقلیم، میزان آزاد شدن گاز متان از این دریاچه ها دو برابر از تولید گازدی اکسیدکربن بوده است (Sepulveda-Jauregui et al., 2015). گازهای هیدراته که در بستر دریای خزر گردآمده اند، به مرور زمان می‌توانند در جو آزاد شده و با عملکردی گلخانه ای در گرمایش جهانی کره زمین موثر باشند. در اثر سناریوهای مختلف گرمایش جهانی انتظار میرود که حجم قابل توجه‌ای از گاز متان معادل 369 تا 984 هزار میلیارد متر مکعب از دریای خزر به جو رها شود (گریوانی و گریوانی، 1395). از دیگر رویدادها در محیط های آبی در ارتباط با تغیرات اقلیمی، ورود گونه های مهاجم و نشست گونه های بایوفولینگ بر سطوح مختلف نظیر بدنه قایقها و کشتیها می باشد. این رسوبات بدلیل ایجاد زبری، موجب ایجاد مقاومت اصطکاکی بالا می‌شود که خود باعث افزایش وزن کشتی و به دنبال آن کاهش سرعت کشتی و در نهایت افزایش مصرف سوخت میشود. این پدیده، مصرف سوخت را تا 40 درصد افزایش می‌دهد که این امر به نوبه خود باعث افزایش ترکیبات مضر و گازهای گلخانه ای به خصوص دی اکسید کربن در محیط میشود (Yebra et al., 2004). حضور ماهی در مزارع برنج (کشت توام مزارع برنج و ماهی) سبب افزایش آزاد شدن گاز متان از رسوبات می‌شود، که علت آن را می توان جابجا شدن رسوبات بدلیل حرکت ماهی و آزاد شدن گازهای محبوس دانست (Frei and Becker, 2005). استفاده از فضای باز در تصفیه فاضلاب‌ها نیز سبب تولید میزان زیادی گازهای متان و نیتروزاکساید می‌شودکه با اقدام اصلاحی استفاده از ابگیر و یا تالاب برای تصفیه فاضلاب گاز کمتری تولید می‌شود (Wu et al., 2017). بنابراین هدف از این تحقیق نقش محیط های آبی و اجزای آنها در افزایش و کاهش برخی گازهای گلخانه ای و نیز کمی سازی نشر و جذب این گازها براساس مطالعات پیشین می‌باشد.

محیط های آبی؛ گازهای گلخانه ای؛ تغییر اقلیم