- |
-
ارزیابی خطر آلودگی نفتی در رسوبات منطقه حفاظت شده حرای تیاب
نویسندگان
1علوم پایه. دانشکده علوم زمین. دانشگاه صنعتی شاهرود
2هیات علمی دانشگاه صنعتی شاهرود
3عضور هیات علمی، موسسه علوم شیلاتی کشور ، رئیس موسسه اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان، سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی
چکیده
چکیده
آلودگی محیط‌های آبی به یکی از مشکلات جدی در بسیاری از نقاط جهان تبدیل شده است که اغلب رودخانه‌ها و خلیج‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. تقریباً تمام اکوسیستم‌های ساحلی دریایی دارای ساختار پیچیده و ویژگی‌هایی هستند که به راحتی آنها را نسبت به فعالیت‌های انسانی آسیب‌پذیر می‌سازد (et al., 2008 Celino). یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آلاینده‌های محیط‌های آبی، نفت و مشتقات آن است که می‌توانند از منابع مختلفی از جمله لوله‌های انتقال نفت، تصادم نفت کش‌ها، ورود پساب‌های حاوی نفت و تخلیه آب توازن کشتی‌ها وارد محیط‌های آبی شوند (Al-Imarah et al., 2010). مانگروها عموماً در خطوط نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مشاهده می‌شوند. این درختان حساسیت بالایی نسبت به آلودگی نفتی دارند و این آلودگی یکی از مهم‌ترین عوامل تخریبی آنها محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش، ارزیابی آلودگی نفتی کل (TPHs) رسوبات سطحی بنادر تیاب و کلاهی و همچنین رویشگاه‌های حرای مجاور آنها است. بدین منظور نمونه‌برداری از رسوبات در 11 ایستگاه و به صورت سه بار تکرار در طول نوار ساحلی و رویشگاه‌های مانگرو انجام شد. ویژگیهای فیزیکوشیمیایی رسوبات از قبیل دانه‌بندی، pH، ماده آلی کل (TOM) و کربن آلی (OC) با استفاده از روشهای استاندارد اندازهگیری شد. غلظت هیدروکربن‌های نفتی کل با استفاده از طیف‌سنجی فلوئورسانس پرتو ماورای بنفش (UVF) تعیین گردید. میانگین غلظت TPHs در کل نمونه‌ها برابر با 49/0± 24/2 میکروگرم بر گرم وگستره تغییرات آنها از 36/0 تا 89/4 میکروگرم بر گرم وزن خشک رسوب به‌دست آمد. غلظت‌های تشخیص داده شده برای هیدروکربن‌های نفتی کل پایین‌تر از مقدار زمینه خطر زیستمحیطی (g/gµ 4) است. نتایج نشان داد که غلظت هیدروکربن‌های نفتی در ایستگاه‌های نزدیک به تأسیسات ساحلی بیشتر از ایستگاه‌های واقع در قسمت‌های میانی جنگل‌های حرا است که از دلایل این کاهش غلظت، می‌توان به افزایش فاصله این ایستگاه‌ها از منابع آلوده‌کننده و همچنین جذب این آلودگی‌ها توسط درختان حرا اشاره کرد. در نهایت نتایج حاصل از تحلیل آماری دادهها نشان داد که پارامترهای فیزیکوشیمیایی رسوبات (دانه‌بندی، pH، ماده آلی و کربن آلی)، فلزات سنگین و هیدروکربن‌های نفتی کل با یکدیگر همبستگی نداشته که می‌تواند بیانگر وجود منشاء یا عوامل کنترلکننده متفاوت برای هر یک از این پارامترها در رسوبات مورد مطالعه باشد.
آلودگی محیط‌های آبی به یکی از مشکلات جدی در بسیاری از نقاط جهان تبدیل شده است که اغلب رودخانه‌ها و خلیج‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. تقریباً تمام اکوسیستم‌های ساحلی دریایی دارای ساختار پیچیده و ویژگی‌هایی هستند که به راحتی آنها را نسبت به فعالیت‌های انسانی آسیب‌پذیر می‌سازد (et al., 2008 Celino). یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آلاینده‌های محیط‌های آبی، نفت و مشتقات آن است که می‌توانند از منابع مختلفی از جمله لوله‌های انتقال نفت، تصادم نفت کش‌ها، ورود پساب‌های حاوی نفت و تخلیه آب توازن کشتی‌ها وارد محیط‌های آبی شوند (Al-Imarah et al., 2010). مانگروها عموماً در خطوط نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مشاهده می‌شوند. این درختان حساسیت بالایی نسبت به آلودگی نفتی دارند و این آلودگی یکی از مهم‌ترین عوامل تخریبی آنها محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش، ارزیابی آلودگی نفتی کل (TPHs) رسوبات سطحی بنادر تیاب و کلاهی و همچنین رویشگاه‌های حرای مجاور آنها است. بدین منظور نمونه‌برداری از رسوبات در 11 ایستگاه و به صورت سه بار تکرار در طول نوار ساحلی و رویشگاه‌های مانگرو انجام شد. ویژگیهای فیزیکوشیمیایی رسوبات از قبیل دانه‌بندی، pH، ماده آلی کل (TOM) و کربن آلی (OC) با استفاده از روشهای استاندارد اندازهگیری شد. غلظت هیدروکربن‌های نفتی کل با استفاده از طیف‌سنجی فلوئورسانس پرتو ماورای بنفش (UVF) تعیین گردید. میانگین غلظت TPHs در کل نمونه‌ها برابر با 49/0± 24/2 میکروگرم بر گرم وگستره تغییرات آنها از 36/0 تا 89/4 میکروگرم بر گرم وزن خشک رسوب به‌دست آمد. غلظت‌های تشخیص داده شده برای هیدروکربن‌های نفتی کل پایین‌تر از مقدار زمینه خطر زیستمحیطی (g/gµ 4) است. نتایج نشان داد که غلظت هیدروکربن‌های نفتی در ایستگاه‌های نزدیک به تأسیسات ساحلی بیشتر از ایستگاه‌های واقع در قسمت‌های میانی جنگل‌های حرا است که از دلایل این کاهش غلظت، می‌توان به افزایش فاصله این ایستگاه‌ها از منابع آلوده‌کننده و همچنین جذب این آلودگی‌ها توسط درختان حرا اشاره کرد. در نهایت نتایج حاصل از تحلیل آماری دادهها نشان داد که پارامترهای فیزیکوشیمیایی رسوبات (دانه‌بندی، pH، ماده آلی و کربن آلی)، فلزات سنگین و هیدروکربن‌های نفتی کل با یکدیگر همبستگی نداشته که می‌تواند بیانگر وجود منشاء یا عوامل کنترلکننده متفاوت برای هر یک از این پارامترها در رسوبات مورد مطالعه باشد.
کلیدواژه ها